Het oeuvre van Johan Willem Kaiser

Het literaire werk van Kaiser valt in drie groepen uiteen. Ten eerste is er zijn werk van 1929 Introduction to the Study and Interpretation of Drama, hetgeen om niet geheel duidelijke redenen door de Stichting Open Veld Werk op hun website niet genoemd wordt. Ten tweede is er een groep van lezingen en artikelen die ofwel zelfstandig in boekvorm werden uitgegeven (zoals zijn vier lezingen van de Oude Loo/Open Veld bijeenkomsten), en de bundels De mysteriën van Jezus in ons leven, en Levensopgang. De derde groep bevat twee boeken die echt als zodanig geconcipieerd zijn. Zijn eerste werk van na de tweede wereld oorlog was Sprokenwijsheid, een inhoudelijke bespreking van een aantal bekende sprookjes, dat ongehoord indringend is, en in 1946 verscheen, en het is misschien een soort mengvorm, want naar het zich laat aanzien werd het inderdaad als boek geconcipieerd, echter de vorm van de bespreking van verschillende sprookjes verleent het een kwaliteit die ook als een bundel essays overkomt, en ten slotter is er zijn werk over het Marcus evangelie, Beleving van het evangelie, dat van 1950 dateert, en eigenlijk zijn magnum opus is. Eigenlijk is Beleving van het evangelie in die zin het enige werkelijke boek, maar het mag er dan ook wezen!

Naast de bovenstaande boeken is er nog een late publicatie die in eigen beheer werd ondernomen, geheten De zodiakale symboliek van het evangelie naar Marcus. Het verscheen in September 1959, en het is in feite een zodiakaal diagram van de structuur van het verhaal in Marcus, dat geheel en al aansluit op zijn hoofdwerk, Beleving van het evangelie. Het is niet zozeer een boek alswel een reproductie van zijn met de hand getekende diagram van het bovenstaande.

Zonder twijfel is de periode van na de 2e wereldoorlog tot aan zijn dood de meest productieve periode, echter in zijn laatste essay, Levensopgang, in de bundel van die naam, haalt hij nog even gauw zijn boekje over het drama aan in een voetnoot, zeer waarshijnlijk omdat hij dan kennelijk zelf zag dat het toch wel de sleutel was tot veel van zijn latere werk.

Voor mijzelf is Kaiser als schrijver--ik kende hen niet in levende lijve, of als ik hem al ontmoet heb, was ik te jong om het me te herinneren--mijn belangrijkste geestelijke leraar geweest van ca. mijn 15e tot mijn 40e jaar. Hij zette mij op het spoor naar een relatie met Jezus in de geest van zijn levende leer, in plaats van de leerstelligheid omtrent hem die door anderen na zijn dood werd ontwikkeld, en die later bekend werd onder de verzamelnaam van het Christendom. Dus vandaar ook dat hij voor mij direct de aansluiting bood naar het Thomas evangelie, dat in zijn tijd ontdekt werd, maar helaas vooralsnog miskend werd als zijnde van waarschijnlijk een latere datum as het oorspronkelijke materiaal van Jezus, om nog maar te zwijgen over het feit dat Prof. Quispel het voor de rest van zijn leven zou miskennen als zijnde "gnostisch" waardoor het geheel gekleurd werd door de religieuze sfeer van de 2e eeuw na Christus.

Kaiser zegt in De Mysteriën van Jezus in ons leven, op pag 163 het volgende: "Thans zal de ontwakende psychologie allengs verrichten wat zuiver religieus gevoel had kunnen doen: Paulus eruit, Jezus erin! Maar aan dit laatste is de psychologie nog lang niet toe." Die woorden schreef Kaiser dus nog maar vrij kort voordat in New York, bij Dr. Helen Schucman, een Professor in de medische psychologie aan Columbia-Presbyterian Medical Center, de dictatie van Een cursus in wonderen een aanvang nam. En zoals een ieder die de wordings geschiedenis van de Cursus bestudeerd terstond duidelijk zou zijn, Jezus koos heel welbewust Helen en haar superieur, Bill Thetford omdat juist de psychologische integratie van zijn leer in de Cursus naar buiten gebracht zou worden. Helen was dus duidelijk het aangewezen kanaal, en inhoudelijk verwijst de Cursus steeds terug naar de leer van Jezus zoals die was bedoeld zonder de latere bijmengsels en vervormingen. Via het werk van Gary Renard wordt dan weer duidelijk dat dat dus ook precies aansluit op het Thomas evangelie. Omgekeerd is het dus ook zeker geen toeval dat Kaiser zich behalve in de esoterie, juist ook zozeer in de psychologie verdiept.

Vervolgens is het ook geen toeval dat Juffrouw Hofmans zich zo in Krishnamurti's leer verdiept had, althans tot aan een punt waar zij zelf duidelijkheid vond over haar eigen innerlijke leiding en langs die weg haar eigen richting insloeg die eigenlijk in haar samenwerking met Kaiser zijn beslag vond. Zonder twijfel is de leer van Krishnamurti ook zeer zuiver, en in vele opzichten staat het zeer dicht bij de Cursus.

De Oude Loo/Open Veld bijeenkomsten, waartoe het initiatief bij Kaiser en Juffrouw Hofmans heeft gelegen, maar waarbij natuurlijk vele anderen hulp verleenden om het mogelijk te maken, waren in hun tijd uiterst vruchtbare, en rijke internationale ontmoetingen over spiritualiteit, waarbij een totale openheid werd betracht, en sprekers, en deelnemers van vele pluimages werden verwelkomd, een filosoof als Prof. Dr. Martin Buber, de Amerikaanse astroloog Dan Rudhyar, de Duitse psycholoog Gustav Mensching, en vele anderen, inclusief mijn ouders, our minister Udink, bankiers Mijnssen, Kars, en vele anderen, inclusief enkelen uit de entourage van Koningin Juliana, zoals haar secretaris Walraven van Heeckeeren tot Molecaten, en zijn vrouw Rita (Ik heb not een Stoett, Nederlandse Spreekwoorden, uitdrukkingen en gezegden, dat ik van diezelfde Rita bij mijn eindexamen van het Gymnasium cadeau kreeg). Zoals bekend nam ook Koningin Juliana actief aan deze bijeenkomsten deel, en dat was ook de reden dat zij het kasteel het Oude Loo tweemaal per jaar voor dit doel beschikbaar stelde, totdat zulks na de paleiscrisis van 1956 haar helaas onmogelijk werd gemaakt.


Terwijl de invloed van die Open Veld bijeenkomsten niet na te trekken valt, zijn Kaiser's boeken onder andere misschien ook door de politieke verwikkelingen in de vergetelheid geraakt, maar zij zijn van groot belang, en het is spijtig dat ze geleidelijk aan als boeken merendeels uit de roulatie verdwenen, maar voorlopig zijn ze dan in elk geval via de website van de Stichting Open Veld Werk te vinden, voor zover ze in boekvorm niet meer verkrijgbaar zijn bij uitgeverij Synthese. Zijn werk is van het kaliber van HP Blavatsky, Rudolf Steiner, Gurdieff, Alice Bailey, en ik geloof eigenlijk dat het het werk van al deze schrijvers in feite transcendeert, en zoals gezegd voor mij was hij de inleider tot de leer van Jezus zoals die thans in de vorm van Een cursus in wonderen ter beschikking staat, en hoewel zijn uitdrukkings wijze van de periode van 20 jaar vóór de Cursus ietwat anders is, blijft het voor mij toch ook zo dat zijn inzichten op belangrijke momenten nog steeds uiterst behulpzaam zijn. En ik geloof dus ten stelligste dat de tijd voor een alghele herontdekking van Kaiser nu pas aanbreekt, want hij is van wereld formaat, en een van de aller belangrijktste schrijvers over spiritualiteit van de 20e eeuw, en zijn werk getuigd van een diep doorleefd inzicht.

Een begin...

Sinds het werk van Johan Willem Kaiser (JWK) merendeels algemeen beschikbaar is, ten dele via het internet, op de website van de stichting Open Veld Werk, en ten dele in boek vorm, heeft het zin om aan een bespreking ervan te beginnen.

Wat mijn eigen motivatie betreft, is mijn interesse vooreerst gebaseerd op het feit dat Kaiser, hoewel ik hem nooit in levende lijve mocht ontmoeten, toch via zijn boeken een van mijn belangrijkste spirituele leraren was. Zeker van mijn vijftiende tot mijn veertigste. De laatste twintig jaar verlegde zich mijn interesse enigszins naar Een cursus in wonderen, wat een ongeëvenaarde hedendaagse uitdrukking van de leer van Jezus biedt, maar ik ben me ten zeerste bewust van het feit dat zelfs in de eerste schreden die ik zette met ECIW, het de voorbereiding door het werk van JWK en juffrouw Hofmans was, die mij in staat stelde om die eeuwige boodschap weer in nieuwe, hedendaagse vorm te ontvangen, die voor mij uiterst behulpzaam zou blijken.

Inmiddels merk ik dus ook dat ik via de Cursus mensen ontmoet in Nederland die Kaiser kunnen waarderen, en een levendige interesse in zijn werk tonen, met een toenemende herkenning dat hoewel zijn uitdrukkingswijze heel anders is, zijn werk inhoudelijk niets anders trachtte te doen dan ons op een zuiver spoor te helpen zetten naar een relatie met Jezus, en een verstaan van zijn leer, boven het verstand uitgaande en op ervaring gegrond. Met name met Annelies Ekeler is dit zich gaan ontwikkelen tot een levendige uitwisseling, en ik verwacht dus ook zeker, onder andere van haar bijdragen te zien op dit blog.